Edynburg czyli stolica Szkocji

Edynburg (ang. Edinburgh, wym. ['ɛdɪnˌbərə]; gael. Dùn Éideann, wym. [tuːn ˈeːtʃən]) – miasto w Wielkiej Brytanii, jedna z 32 jednostek administracyjnych (council area) Szkocji; od 1437 stolica Szkocji i siedziba szkockiego parlamentu, którego obrady wznowiono w 1999 po przerwie trwającej od zjednoczenia z Anglią 1707. Od 1583 miasto uniwersyteckie, obecnie znajdują się tu 4 uniwersytety. W 2011 roku Edynburg liczył 477 940 mieszkańców, co czyni go siódmym co do wielkości miastem w Wielkiej Brytanii i drugim (po Glasgow) miastem Szkocji. W przeszłości nazywany również "Starym Kopciuchem" (sc. Auld Reekie). Miasto słynie z licznych dorocznych imprez i festiwali, z których najsłynniejszymi są Edinburgh International Festival, Fringe (festiwale teatralne) oraz Military Tattoo (występy orkiestr wojskowych), odbywające się w sierpniu.

Historia

Pierwsze ślady ludzkiego osadnictwa w okolicach Edynburga datuje się na epokę brązu i żelaza. Miasto bierze swoje początki od twierdzy obronnej założonej na wzgórzu zamkowym przez Edwina, króla Nortumbrii. Wokół twierdzy zaczęła powstawać osada, a gdy jej mieszkańcom przydzielono ziemie na tereny uprawne, ukształtował się pierwotny układ przestrzenny miasta. Pierwszą twierdzę nazywano w języku brytyjskim Din Eidyn, co oznacza "Twierdzę Edwina". Nazwę tę przekształcono w języku angielskim na Edwinesburch, a następnie na dzisiejszą Edinburgh.

W 1. poł. IX wieku Edynburg wraz z całą Nortumbrią został podbity przez duńskich wikingów i włączony do obszaru prawa duńskiego. Po pokonaniu Duńczyków przez Edwarda Starszego w 910 miasto zostało przejęte przez Szkotów. W 1020 król Malcolm II włączył Edynburg na stałe do terytorium królestwa Szkocji. W XII w. pod edynburskim zamkiem istniało małe miasto, a w jego pobliżu rozwijała się osada przy opactwie Holyrood. W XIII w. obie osady stały się własnością królewską. Jednocześnie Edynburg wraz z pogranicznym rejonem Borders stał się przedmiotem sporu pomiędzy Anglią a Szkocją. Spowodowało to długotrwałe walki pomiędzy oboma królestwami w czasie których Anglicy często oblegali i zdobywali miasto. W ciągu następnych stuleci Szkoci zdobyli przewagę w potyczkach z wojskami angielskimi i w XV wieku król Szkocji Jakub IV zdecydował o przeniesieniu stolicy kraju ze Stirling do Holyrood, przez co Edynburg stał się faktycznie stolicą Szkocji.

Pod rządami szkockiej monarchii miasto rozwijało się pod względem gospodarczym i kulturalnym. W 1603 król Szkocji Jakub VI jako pierwszy z dynastii Stuartów koronował się na króla Anglii, łącząc Anglię i Szkocję unią personalną. Tego samego roku założył on Szkocki Parlament, który wkrótce utworzył swoją siedzibę na głównej ulicy Edynburga Royal Mile. W dawnym budynku pierwszego szkockiego parlamentu znajduje się obecnie Sąd Najwyższy Szkocji. W 1639 próba narzucenia Szkocji wyznania anglikańskiego wywołała zamieszki w Edynburgu, które rozwinęły się w bunt całego kraju, prowadzący w konsekwencji do Angielskiej Wojny Domowej. Po rozbiciu wojsk szkockich przez Olivera Cromwella Edynburg został zajęty przez Anglików.

W 1745 wybuchło 2. Powstanie Jakobickie przeciwko rządom angielskim. Armia powstańcza zajęła Edynburg, jednak po kilku początkowych zwycięstwach została rozgromiona pod Culloden. Klęska powstania była początkiem angielskich represji wymierzonych w Szkotów. Jako znak angielskiej dominacji postanowiono zbudować nową dzielnicę, przeznaczoną głównie dla bogatych angielskich mieszczan, którą nazwano New Town. Na północ od zamku utworzono symetryczny układ szerokich i wygodnych ulic, przy których wznoszono szeregi wytwornych kamienic mieszczących apartamenty, banki i urzędy. Nazwy ulic w nowej dzielnicy miały upamiętniać angielską rodzinę królewską – centralna ulica nosi nazwę George Street od imienia króla Jerzego III, a równolegle po jej bokach biegną ulice Queen Street i Princes Street, których nazwy upamiętniają żonę Jerzego, królową Charlottę oraz ich synów.

Klęska walk o niezależność nie spowodowała jednak upadku Edynburga. Inwestycje w dzielnicy New Town połączone z powstaniem nowych instytucji naukowych i kulturalnych przyciągnęły do miasta wielu uczonych i artystów. Tworzyli oni idee dające początek nowemu szkockiemu społeczeństwu. Odchodzili od przestarzałych form narodu podzielonego na rodowe klany, w jego miejsce tworząc współczesne społeczeństwo brytyjskie. Rozpoczął się czas rozkwitu miasta przypadający na okres Oświecenia, kiedy w Edynburgu mieszkali i tworzyli myśliciele i wynalazcy tacy jak Adam Smith, David Hume czy Alexander Graham Bell. Życie kulturalne przenosiło się do nowych dzielnic z przeludnionego Starego Miasta, gdzie ograniczona murami miejskimi przestrzeń nie pozwalała na wznoszenie nowych budynków. Zamiast tego dobudowywano tam kolejne piętra do istniejących domów. W rezultacie dziesięciopiętrowa kamienica nie była na edynburskiej starówce niczym dziwnym, a niektóre budynki sięgały trzynastu pięter. Stare Miasto uległo poważnemu zniszczeniu w pożarze w 1824, lecz mimo to wiele z tych "wieżowców" zachowało się do dzisiejszych czasów.

W XIX w. liczba ludności Edynburga wzrosła z 90 tys. w 1801 do 413 tys. w 1901. Tak gwałtowny wzrost populacji miasta spowodowany był m.in. przez imigrantów z Irlandii, uciekających przed tzw. zarazą ziemniaczaną. W tamtym czasie w Edynburgu, podobnie jak w innych brytyjskich miastach, nadszedł okres uprzemysłowienia. Większość nowych fabryk i zakładów produkcyjnych powstała jednak w sąsiadującym porcie Leith, poza terenem ówczesnego Edynburga. Największym ośrodkiem przemysłu w Szkocji stało się Glasgow, Edynburg natomiast pozostał jednym z najważniejszych brytyjskich centrów nauki i kultury.

Dzielnice miasta

Na centrum Edynburga składa się Stare Miasto (Old Town) i Nowe Miasto (New Town) rozdzielone ogrodami Princes Street Gardens. Stare Miasto jest najstarszą dzielnicą, budowaną od wczesnego średniowiecza wzdłuż traktu łączącego edynburski Zamek z pałacem Holyrood. Nowe Miasto powstało w XVIII w. jako dzielnica bogatych rezydencji, urzędów i banków, i charakteryzuje się regularną zabudową i szerokimi, wygodnymi ulicami. Pomiędzy obiema dzielnicami rozciąga się teren parkowy Princes Street Gardens, powstały po osuszeniu znajdującego się tam niegdyś jeziora Nor Loch. Na południe od centrum znajduje się okolica uniwersytecka, na zachód od zamku niewielka dzielnica biurowa z budynkami banków i instytucji finansowych. W odleglejszych od centrum dzielnicach Edynburga przeważa zabudowa mieszkalna.

Old Town

Old Town jest sercem średniowiecznego Edynburga, posiada większą część jego historycznych zabytków, w tym Zamek, Pałac Holyrood oraz Katedrę St Giles. Znajduje się tu również dom Johna Knoxa, który wprowadził protestantyzm w Szkocji oraz pomnik Waltera Scotta – sławnego pisarza i poety szkockiego.

Royal Mile jest główną ulicą starówki, która łączy ze sobą dwie królewskie rezydencje Edynburga: Edinburgh Castle i Pałac Holyrood. Zawiera w sobie trzy najważniejsze ciągi ulic – Castlehill, Lawnmarket i High Street. "Królewska Mila" jest najchętniej odwiedzanym przez turystów miejscem Edynburga.

Na południu starówki ważnym punktem są także Cowgate i Grassmarket. Okolica ta jest pełna pubów, lokali rozrywkowych i antykwariatów.

Princes Street Gardens
Park ten (a w zasadzie ogrody) znajduje się w dolinie pomiędzy Old Town a New Town. Od północy przylega do Princes Street. W czasie pomiędzy Świętami Bożego Narodzenia a Nowym Rokiem w ogrodach tych, tuż pod zamkiem, odbywają się turnieje łyżwiarskie.

W centrum Princes Street Gardens znajduje się sztuczne wzgórze The Mound. Jego nazwa oznacza "kopiec" i wywodzi się z czasów gdy pomiędzy Starym i Nowym Miastem znajdowało się jezioro, a wzgórze usypano jako rodzaj grobli łączącej obie części centrum. Na wzgórzu tym swoje siedziby mają m.in. Royal Scottish Academy, National Gallery of Scotland oraz Bank of Scotland.

New Town

Nowe miasto zbudowane zostało w XVIII w. aby poprawić fatalne warunki życia w Starym mieście, które w owych czasach pozbawione było kanalizacji a wąskie i kręte uliczki przyczyniały się do wybuchów licznych pożarów. Powstawały tu szerokie i przestronne ulice, budowane w stylu georgiańskim, w których znajdowały się liczne budynki rządowe i ekskluzywne mieszczańskie apartamenty. Szachownica równoległych do siebie ulic, jak i same budynki, biura i banki są przykładem doskonałej, wręcz klasycznej i eleganckiej prostoty.

W centrum New Town znajduje się ulica George Street z wieloma szykownymi sklepami i restauracjami podnoszącymi prestiż okolicy. Biegnie ona równolegle pomiędzy Queen Street a Princes Street, szerokiej i eleganckiej ulicy z dużymi budynkami na obydwu końcach. Na zachodnim jej krańcu znajduje się Charlotte Square zaprojektowany w 1791 roku przez Roberta Adamsa, a także Kościół St George´s. St Andrews Square z Melville Monument i Royal Bank of Scotland leżą na przeciwległym końcu George Street. Princes Street ze względu na doskonały widok na zamek i bliskość parku stała się najbardziej popularną ulicą w Edynburgu. Najbardziej imponującym budynkiem jest Register House na północno-wschodnim jej końcu. Znajduje się tu także Waverley Market, tuż obok dworca kolejowego Waverley.

Park Holyrood


Za Pałacem Holyrood park wznosi się do podnóża wygasłego wulkanu. Pierwotnie obszar ten był terenem polowań, dziś jest to popularne miejsce spacerowe o powierzchni 260 ha, w którym znajduje się między innymi słynny staw St. Mary's. Na zachód od parku położony jest nowy gmach Szkockiego Parlamentu.
Bruntsfield, Marchmont i Morningside

Na południowych przedmieściach znajdują się duże otwarte przestrzenie The Meadows i Bruntsfield. Stoi tu także średniowieczne Burgh Muir, które było miejscem kwarantanny dla ofiar średniowiecznej zarazy. Marchmont jest obszarem obleganym przez studentów.

Leith

Okolica portowa Leith wydaje się być oddzielona od reszty miasta – mieszkańcy uważają swoją dzielnicę za osobne miasto. Jest to poniekąd zgodne z prawdą, gdyż jeszcze w XIX w., była to odrębna miejscowość. Przy nabrzeżu w Leith jest od 1997 zacumowany i udostępniony do zwiedzania Jacht Jej Królewskiej Mości Britannia. Leith było źródłem inspiracji dla pisarza Irvina Welsha.

Jak jak większą część Szkocji, Edynburg należy do umiarkowanej strefy klimatycznej o wybitnym morskim charakterze. Zimy są stosunkowo łagodne, mimo że miasto znajduje się na tej samej szerokości geograficznej, jak Moskwa lub Labrador. Temperatury w dzień rzadko spadają poniżej 0 °C. Latem temperatury rzadko przekraczają +23 °C. Bliskość Morza Północnego i Oceanu Atlantyckiego łagodzi duże wahania temperatur w skali roku.

Położenie Edynburga pomiędzy wybrzeżem a górami decyduje o wietrznej pogodzie w mieście. Wiatry przeważnie wieją z południowego zachodu, jest to związane z kierunkiem Prądu Zatokowego, który decyduje o klimacie prawie całej Szkocji. Również duża ilość opadów w Edynburgu związana jest z tymże prądem, choć można dostrzec, iż jest ich mniej niż w bardziej wysuniętym na zachód Glasgow. Edynburg ma niższe roczne opady niż większa część Wielkiej Brytanii i ponad 100 mm mniej niż Dublin. Wiatry z wschodniego kierunku są zwykle bardziej suche i zimniejsze. Miesięczna ilość opadów jest dość podobna w całym roku.

Komunikacja

System komunikacji miejskiej, w tym prawie 490-tysięcznym mieście, opiera się prawie wyłącznie na połączeniach autobusowych. Sieć połączeń jest bardzo gęsta, a przystanki często zlokalizowane są bardzo blisko siebie. Najpopularniejszym przewoźnikiem jest przedsiębiorstwo Lothian Buses, które obejmuje swym zasięgiem miasto i przyległe jednostki administracyjne: Mid- i East Lothian. Tabor składa się w około 70% z pojazdów niskopodłogowych. Ich średni wiek to 5,3 roku.

Kultura
Niektórzy pisarze pochodzący z Edynburga

    Walter Scott (1771-1832)
    Robert Louis Stevenson (1850-1894)
    Arthur Conan Doyle (1859-1930)
    Irvine Welsh (ur. 1958)
    Ian Rankin (ur. 1960)
    Joanne Rowling (ur. 1965) - autorka książek z serii Harry Potter. Nie pochodzi bezpośrednio z Edynburga, lecz z tym miastem bezpośrednio wiąże się jej twórczość.

Festiwale

Robocza nazwa Edinburgh Festival to nagromadzenie różnego rodzaju widowisk, festiwali i festynów w sierpniu i we wrześniu każdego roku w stolicy Szkocji Edynburgu. Tylko podczas trzech tygodni festiwali do miasta przybywa ok. 2 mln gości.

Poniższa lista zawiera najważniejsze festiwale w Edynburgu

    Edinburgh International Festival
    Fringe Festival
    Edinburgh International Film Festival
    Edinburgh International Book Festival
    Edinburgh Art Festival
    Edinburgh Jazz & Blues Festival
    Edinburgh Military Tattoo
    Edinburgh International Science Festival
    Edinburgh Fashion Festival
    The Festival of Spirituality and Peace
    New Europe Film Festival
    Ceilidh Culture
    Imaginate (Children's International Theatre Festival)
    Leith Festival
    Edinburgh Mela
    Scottish Storytelling Festival
    Africa in Motion (Edinburgh African Film Festival)
    Edinburgh's Hogmanay

Zoo

To jeden z największych parków zoologicznych w Szkocji. W zbiorach ogrodu znajdują się między innymi szympansy, lwy azjatyckie, lemury katta, Koale i nosorożce pancerne. Od roku 2011 w zoo można zobaczyć pandy wielkie. Drugą atrakcją zoo są pingwiny cesarskie. W tym ogrodzie po raz pierwszy w historii zanotowano złożenie jaja przez te ptaki.

Nauka

W Edynburgu działają cztery uniwersytety: Edynburski (od 1582), Uniwersytet Heriot-Watt (od 1966), Edinburgh Napier University (od 1992) i Queen Margaret University (od 2007). Stąd pochodził Alexander Graham Bell, wynalazca telefonu. W znajdującym się nieopodal Roslin dokonano sklonowania owcy Dolly.

Polacy w Edynburgu

Według konsula generalnego Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Dietkowa, liczba Polaków zarejestrowanych w Edynburgu wynosi ok. 20 tys. Jednak biorąc pod uwagę iż nie wszyscy Polacy rejestrują się w urzędach, prawdziwa liczba może być nawet 2 razy większa.

Dzielnicą o największym zagęszczeniu Polonii (szczególnie przybyłej do Szkocji po wstąpieniu Polski do UE w 2004) jest Leith. Od końca 2008 Polaków w Edynburgu ubywa, a pozostający często wybierają inne niż Leith miejsce zamieszkania. Wciąż jednak działa wiele polskich sklepów oraz biura udzielające pomocy prawnej. Edynburska Polonia coraz bardziej wtapia się w wielonarodowe miasto stając się ważnym elementem lokalnej społeczności.

Sport
    Heart of Midlothian F.C.
    Hibernian F.C.
    Derby Edynburga w piłce nożnej
    Murrayfield Stadium
    Edinburgh Rugby
    Stephen Hendry

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Edynburg

Highlands

Highlands (ang. Scottish Highlands, gael. A' Ghàidhealtachd, scots the Hielands) – górzysty region północnej Szkocji, obejmujący Góry Kaledońskie i Grampiany.

Highlands, region położony na północno-zachodnim wybrzeżu Szkocji, należy do najrzadziej zaludnionych w Europie. Urozmaicany licznymi jeziorami, często przeciwstawiany jest nizinnej krainie Lowlands, leżącej na południu. Highlands obejmuje również pobliskie wyspy. Jeszcze w późnym średniowieczu, na terenie Highlands dominował celtycki język gaelicki, w przeciwieństwie do położonych na południu Szkocji nizin Lowlands, gdzie dominującym językiem był germański lallans/lowland scots.

Historia

Pierwsze ślady obecności na tym obszarze ludów celtyckich, w tym Piktów, sięgają 500 roku p.n.e. W II wieku Rzymianie usiłowali podbić region, ale bez powodzenia, Szkocja od początku opierała się najazdom z południa. Począwszy od IV wieku rywalizowali tu ze sobą Piktowie i Szkoci. Szkoci wprowadzili język gaelski (gaelicki), natomiast Piktowie pozostawali liczne zabytki archeologiczne, przede wszystkim bloki kamienne zdobione rytami.

W IX wieku Piktowie i Szkoci osiągnęli porozumienie, by wspólnie przeciwstawić się Skandynawom. Od XIII wieku stopniowa ingerencja Anglików doprowadziła do czasowego poddaństwa władców Szkocji wobec Anglii. Jednak ziemie Highlands nadal były miejscem oporu przeciw angielskiemu najeźdźcy. Szkocja przez długi czas zachowywała niepodległość, głównie dzięki bitwom toczonym przez armię szkocką pod dowództwem Williama Wallace'a (słynnego zwycięzcy armii angielskiej pod Stirling w 1297 roku, uznanego za szkockiego bohatera narodowego, którego losy w filmie Braveheart. Waleczne serce (1995) przedstawił Mel Gibson). W 1707 roku doszło do zawarcia unii pomiędzy Anglią i Szkocją i powstania Królestwa Wielkiej Brytanii. Około 1746 roku Anglicy, obawiając się kolejnych zamieszek, rozpoczęli egzekucje i deportacje mieszkańców Highlands; przystąpili do likwidacji struktury klanów, zabronili również przestrzegania tradycyjnych obyczajów. Chłopi, pozbawieni ziemi, emigrowali do Ameryki. Te straszne czasy nazywano czystką (clearance). Wprowadzony w 1886 roku Crofters Act, który chronił prawa drobnych posiadaczy, zakończył okres wyludnienia Highlands. Do pierwszej połowy XIX wieku zarówno Highlands, jak i cała Szkocja były terenami nielegalnej produkcji whisky. Dopiero w 1823 roku uchwalono ustawę sankcjonującą legalną produkcję tego szkockiego alkoholu i opodatkowania dochodów z tej działalności w wysokości, którą gorzelnicy byli w stanie zaakceptować.

Bamburgh

Bamburgh – wieś w Anglii, w hrabstwie Northumberland. Leży 71 km na północ od miasta Newcastle upon Tyne i 467 km na północ od Londynu. W 2001 miejscowość liczyła 454 mieszkańców.

Holy Island

Holy Island (wal. Ynys Gybi) – mała wyspa (o wymiarach 13 × 6 km) na zachód od Anglesey w północno-wschodniej Walii. Największa miejscowość na wyspie to port Holyhead. Nazwa wyspy wiąże się z dużą ilością celtyckich obiektów o znaczeniu religijnym, w tym menhirów, położonych na tej wyspie.

Wybrzeże wyspy obejmuje specjalny obszar ochronny, chroniący roślinność klifów morskich i suche wrzosowiska.

Berwick-upon-Tweed

Berwick-upon-Tweed – miejscowość w hrabstwie Northumberland w północnej Anglii na pograniczu ze Szkocją, przy ujściu rzeki Tweed. Port rybacki, przemysł stoczniowy. Liczba mieszkańców wyniosła w 2001 roku 11 665.

W średniowieczu prowadzono częste wojny. W okolicy Berwick znajduje się wiele zamków i fortec rycerskich.

North Berwick

North Berwick – miasto w hrabstwie East Lothian w Szkocji. Położone jest na południowym brzegu zatoki Firth of Forth, 40 km na wschód od Edynburga.

Historia

Nazwa miasta wzięła się od szkockiego Bere-wic, oznacza to tyle co „osada jęczmienna”. W 1250 r. pojawia się pierwsza wzmianka o osadzie 'Northberwyk. Określenie North odróżnia miasto od położonego bardziej na południe miasta Berwick-upon-Tweed w Anglii znanego w średniowieczu jako South Berwick. W XII w. powstał port, który obsługiwał pielgrzymów udających się do St Andrews. Przeprawa ta działała przez 500 lat, obecnie została reaktywowana. W 1590 r. odbyło się tu wiele procesów czarownic. Po parowiekowym zastoju, w połowie XIX wieku miasto zaczęło ponownie się rozwijać, głównie za sprawą uruchomionego w 1850 roku połączenia kolejowego z Edynburgiem. Wówczas to powstał tu jeden z pierwszych ośrodków golfowych, a miasteczko stało się popularnym kierunkiem turystycznym.

Atrakcje

W pobliżu miasta na zatoce Firth of Forth znajduje się kilka wysp, najbardziej znaną jest Bass Rock. Wyspa ta jest objęta ochroną, ponieważ jest jedną z największych kolonii głuptaków na świecie i innych ptaków morskich, takich jak maskonury, które dość licznie tu występują. Ptaki można obserwować przez zdalnie sterowane kamery na wyspie w Scottish Seabird Centre w North Berwick.

5 km na wschód od miasteczka znajdują się ruiny XIV wiecznego zamku Tantallon Castle, w 1651 roku na skutek oblężenia zamek uległ poważnemu zniszczeniu.

North Berwick Law – to wzniesienie ponad miastem o wulkanicznym charakterze z którego roztacza się przepiękny widok na miasto. Na jego szczycie stoi wieża strażnicza wybudowana podczas wojen napoleońskich (1803 rok).

Dunfermline

Dunfermline (gael. Dùn Phàrlain) – miasto w Szkocji, w regionie Fife. Miasto usytuowane jest w pobliżu zatoki Firth of Forth na Morzu Północnym.

Miasto jest historyczną stolicą Szkocji. Robert I Bruce został pochowany w tutejszym opactwie Dunfermline Abbey założonym w 1070 roku. Jest otoczone od północy po południe doliną Pittencrieff. Liczy 39 229 mieszkańców.

Pochodzili stąd m.in poeta Robert Henryson (zm. ok. 1500) oraz przemysłowiec Andrew Carnegie (zm. 1919). Tu został stworzony także zespół rockowy Nazareth.

Roslin

Kaplica Rosslyn - znajduje się w szkockiej wsi Roslin. Została zbudowana w XV wieku. Początkowo miała to być kolegiata pod wezwaniem św. Mateusza. Z uwagi na zdobienia określana jest mianem Biblii wykutej w kamieniu. Wiązanych z nią jest wiele legend. Skarby swoje mieli tam przechowywać między innymi templariusze, a zdobienia miałyby przekazywać tradycje masońskie. Stała się ostatnio popularna dzięki Kodowi Leonarda da Vinci Dana Browna. Obecnie jest to kościół protestancki.

Inverness - miasto w oddali

Inverness (wym. [ˌɪnvərˈnɛs]; gael. Inbhir Nis, wym. [iɲɪɾʲˈniʃ]) – miasto w Wielkiej Brytanii, w północnej Szkocji. Ośrodek administracyjny Highland. W 2001 roku miasto liczyło 44 180 mieszkańców.

Inverness jest portem leżącym przy ujściu rzeki Ness do zatoki Moray Firth (Morze Północne). Ośrodek turystyczny regionu Highlands. Baza wypadowa nad Loch Ness. Znajduje się tu zrekonstruowany zamek szekspirowskiego Makbeta.

Historia

Inverness było jedną z głównych twierdz ludu Piktów. W roku 565 do Inverness przybył Kolumba z Iony celem nawrócenia piktyjskiego króla.

Według podań zamek został wzniesiony za króla Malcolma III, który wcześniej zrównał z ziemią zamek, w którym zgodnie z legendą Makbet miał zabić Duncana. Budowla ta znajdowała się około 1 km na północny wschód od miejsca, w którym po dziś dzień stoi zamek.

Król Szkocji Wilhelm I Lew nadał osadzie cztery przywileje, w tym jeden, nadający jej prawa miejskie. W roku 1427 Jakub I (król Szkocji) zwołał w zamku posiedzenie, na które wezwał wodzów szkockich klanów. Trzech z nich zostało straconych za próby uzyskania suwerennej władzy.

W 1562, podczas tłumienia powstania Huntly'ego, królowa Maria I Stuart nie została wpuszczona do zamku przez jego zarządcę (był on zwolennikiem do frakcji hrabskiej). Zarządca ów został później, z polecenia królowej, powieszony. Dom, w którym zatrzymała się w międzyczasie królowa, stoi dziś na Bridge Street. Jarmark z okazji święta Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny organizowany jest nie tylko na pamiątkę owego wydarzenia, ale i ku pamięci królowej Marii I Stuart.

Na północ od miasta na polecenie Olivera Cromwella zbudowano fort, mogący pomieścić około 1000 wojskowych. Fortyfikacja została doszczętnie zniszczona (z wyjątkiem fragmentu wału obronnego) w czasach restauracji monarchii angielskiej. W roku 1715 Jakobici na swoje potrzeby przekształcili królewską fortecę w koszary.

Transport

W mieście znajduje się stacja kolejowa Inverness.

Szkocja - sakiew informacji o kraju

Szkocja (ang. Scotland; gael. Alba, wym. [ˈalˠ̪apə]) – część składowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, dawniej niezależne królestwo. Obejmuje północną część wyspy Wielkiej Brytanii oraz Hebrydy, Orkady i Szetlandy. Na południu graniczy z Anglią. Krajobraz w przeważającej części wyżynny i górski. Klimat umiarkowanie ciepły, wybitnie morski. Stolicą Szkocji jest Edynburg, a największym miastem Glasgow.

Na północy Szkocji znajdują się Góry Kaledońskie i Grampiany, na południu natomiast Wyżyna Południowoszkocka. W centrum kraju ulokowana jest niewielka Nizina Środkowoszkocka, którą zamieszkuje większą część ludności Szkocji.

Patronem kraju kraty jest św. Andrzej. Kwiatem charakteryzującym Szkocję jest popłoch pospolity (często błędnie utożsamiany z ostem).

W 2005 r. 42% ludności Szkocji należało do kalwińskiego Kościoła Szkocji, który jest od 1560 r. Kościołem narodowym. Kościół Szkocji nie jest kościołem państwowym (od 1921 roku), a „narodowym” (national church), a zatem Szkocja ma formę pośrednią między rozdziałem kościoła od państwa (Walia, Irlandia Północna) a kościołem ustanowionym jak w Anglii.


Historia

Szkocja jest zamieszkana co najmniej od V tysiąclecia p.n.e. Od początku była obszarem, na którym dochodziło do konfrontacji różnych kultur i ludów (Piktowie, Celtowie, Normanowie, Rzymianie, Anglowie), jednakże jej dzika przyroda zawsze stawała po stronie bieżących władców tych ziem.

Walki o wpływy w Szkocji ciągną się przez całą jej historię. Z czasem Szkocja została połączona z Anglią, najpierw unią personalną gdy Jakub VI z dynastii Stuartów zasiadł na tronie angielskim po śmierci Elżbiety I, potem zaś unią realną w 1707, kiedy powstało Królestwo Wielkiej Brytanii.

Jako jednolity organizm społeczny i gospodarczy, istnieje od IX w., kiedy to Kenneth MacAlpin władca celtyckiego królestwa Dalriady, zdobył koronę królestwa Piktów (jego matka pochodziła z piktyjskiego rodu królewskiego) jednocząc oba państwa.

W końcu XIII wieku Szkocja została najechana przez Anglików, po czym na 2 wieki odzyskała suwerenność, mimo coraz większych angielskich wpływów. W 1297 wybuchł bunt Williama Wallace, a w 1314 Robert I Bruce został uznany za faktycznego króla Szkocji (po bitwie pod Bannockburn). Od 1603 Szkocja i Anglia miały wspólnego władcę (unia personalna), a od 1707 wspólny parlament. Szkoci nigdy nie pogodzili się z angielską dominacją, co wraz z poparciem dla legitymistycznej dynastii Stuartów doprowadzało wiele razy do powstań.

W maju 1999 Szkoci wybrali swój własny parlament, w odpowiedzi na referendum z 1997, w którym chęć posiadania własnej władzy ustawodawczej wyraziło 75% głosujących.

Powołanie pierwszego od trzech stuleci szkockiego parlamentu było możliwe dzięki polityce brytyjskiego premiera Tony’ego Blaira, który realizując swe obietnice przedwyborcze, znacznie złagodził politykę w stosunku do części składowych Wielkiej Brytanii.

Niejako zapowiedzią tej zmiany polityki był zwrot Szkocji (1996) kamienia koronacyjnego dawnych królów szkockich, który od siedmiu stuleci służył też królom brytyjskim i jako taki przechowywany był w Anglii.

W 2007 premier rządu szkockiego Alex Salmond ze Szkockiej Partii Narodowej przedstawił projekt ustawy o przeprowadzeniu referendum niepodległościowego, które miałoby umożliwić odłączenie się Szkocji od Wielkiej Brytanii[2]. 15 października 2012 roku premier Wielkiej Brytanii David Cameron oraz Alex Salmond podpisali w Edynburgu porozumienie, zgodnie z którym referendum odbędzie się 18 września 2014 roku.

Gospodarka i demografia

Szkocja jest obok Irlandii centrum przemysłu whisky. Ważnym elementem gospodarki jest rybołówstwo i wydobycie ropy naftowej z dna Morza Północnego. Siedzibą wielu kompanii naftowych jest Aberdeen.

Przemysł skupiony jest w centralnej części kraju, na terenach Niziny Środkowoszkockiej i na wschodnim wybrzeżu. Rozwinięty jest przemysł metalurgiczny (hutnictwo żelaza i aluminium), elektrotechniczny, elektroniczny, maszynowy, chemiczny, włókienniczy, papierniczy i spożywczy. Urodzajne tereny rolnicze ciągną się od pasa centralnych nizin, poprzez wschodnie wybrzeże, aż do Fraserburgha. Uprawia się głównie jęczmień i owies.

Szkocja posiada własne banknoty i monety (funty szkockie) emitowane przez trzy szkockie banki – Royal Bank of Scotland, Bank of Scotland oraz Clydesdale Bank. Obowiązującą walutą jest funt szterling. Funtami szkockimi płacić można na terenie całej Wielkiej Brytanii, choć poza Szkocją nie zawsze są honorowane. W kantorach poza granicami Wielkiej Brytanii wymieniane są one zwykle po kursie niższym niż funt szterling lub nie są akceptowane.

Obecnie Szkocja posiada 10 miast o ludności przekraczającej 45 tys. osób. Dla porównania, 70 lat temu w Szkocji istniało 1 miasto z ludnością powyżej 500 tys., 3 miasta z ludnością 100-500 tys., 3 miasta z ludnością 50-100 tys., 15 miast z ludnością 20-50 tys. i 19 miast 10-20 tys.


Polityka
Od roku 1998 Szkocja posiada własny parlament i rząd. Wybory do szkockiego parlamentu odbywały się w latach 1999, 2003, 2007 i 2011. Do 2007 w Szkocji rządziła Partia Pracy, lecz po zwycięstwie SPN nowym premierem (pierwszym ministrem) został Alex Salmond, lider zwycięskiej partii. Dąży ona do niepodległości regionu. W kompetencji władz lokalnych jest oświata, kultura, zdrowie publiczne i w dużym stopniu gospodarka i podatki. W 2011 roku autonomia Szkocji została powiększona w związku z umożliwieniem jej samodzielnego pożyczania pieniędzy (min. 300 mln funtów rocznie) od brytyjskiego ministerstwa finansów w celu ożywienia gospodarki. SNP postuluje również, by region mógł sam ustalać stawkę podatku od przedsiębiorstw.

Od 1996 roku Szkocja podzielona jest na 32 jednostki administracyjne zwane hrabstwami.


Kultura i kuchnia

Dudy, kilt i whisky to najbardziej znane produkty szkockiej kultury. Dudy pochodzą z Azji Mniejszej, mają jednak w kulturze Szkocji szczególne znaczenie i kojarzone są właśnie z nią. Kilt jako męska spódnica znany był już w czasach podbojów rzymskich na Wyspach Brytyjskich. Charakterystyczny materiał, z którego wykonany jest kilt, wytwarzany jest z owczej wełny, a wzór kiltu (charakterystyczna krata) nazywa się tartanem. Słowo to wywodzi się z francuskiego tartanie i oznacza po prostu tkaninę w kratę. Każdy z klanów szkockich ma swój unikatowy wzór kiltu. Whisky – jest kwestią sporną pomiędzy Szkotami a Irlandczykami – bowiem do dziś nie jest wyjaśnione, który z narodów wynalazł ten alkohol.

Nie ulega natomiast wątpliwości, iż szkocka whisky znana jest i ceniona na całym świecie. Do najpopularniejszych marek w kategorii blended należą: Johnnie Walker, Teacher's, Whyte & Mackay, Chivas Regal. Mimo że to trunki z tej kategorii są najbardziej rozpowszechnione na świecie, prawdziwym powodem do dumy Szkotów są jednak single malt whisky.

Szkocka kuchnia znana jest z shortbread (maślane pieczywo chrupkie), kidney pie oraz haggis. Haggis to owczy żołądek napełniony mieszaniną złożoną z posiekanych owczych podrobów (serce, płuca i wątroba), płatków owsianych, cebuli i przypraw, zaszyty i ugotowany. Zazwyczaj podaje się go z ziemniakami. Kuchnia szkocka charakteryzuje się sporą ilością potraw zawierających owies. Przykładem może być tu cranachan. Tradycyjne szkockie śniadanie składa się zazwyczaj z owsianki, jajek smażonych na bekonie lub też wędzonych ryb. Znanym deserem szkockim jest spotted dick.

Ze Szkocji wywodzą się m.in. zespoły Belle & Sebastian, Wet Wet Wet, Texas, Mogwai, Idlewild, Travis zespół Franz Ferdinand, Biffy Clyro oraz wokalistki Maggie Reilly, Shirley Manson i Annie Lennox oraz Amy Macdonald, a także ex-wokalista grupy Marillion – Fish.

Emigracja

Niezbyt żyzne góry i przeludnione niziny od wieków zmuszały Szkotów do emigracji. Emigrowali też często z przyczyn politycznych, niechętni angielskiej dominacji, prześladowani z powodów religijnych lub popierania dynastii Stuartów. Do emigracji zachęcały też władze – tytuł baroneta Nowej Szkocji został ustanowiony jako zachęta dla osiedlania się w Ameryce Północnej.

Szkoci, zwłaszcza bitni górale, zasilali oddziały najemników w całej Europie. Od czasu wojny trzydziestoletniej, gdy szkocka piechota zasłynęła, walcząc po stronie protestanckiej, szkockie gwardie pojawiły się w wielu armiach, także prywatnych. Szkocki pułk gwardii, złożony z jakobickich emigrantów mieli królowie Francji, szkoccy piechurzy byli także na polskich dworach magnackich. Szkockie pułki, np. sławna „Czarna gwardia” („Black Watch”) – 42. Pułk Królewskiej Piechoty Szkockiej, czy pułk „Cameronians” – były wykorzystywane w najdalszych zakątkach imperium – od Indii po Amerykę Północną. Dziś to elitarne jednostki, służące często jako straż przyboczna brytyjskim królom.

Szkoci osiedlali się w Polsce, m.in. w Gdańsku (dzielnica Nowe Szkoty), w Lublinie (zachowała się Original Records of those Scots in Poland known as the Scottish Brotherhood at Lublin), w gminie Raczki, w Kiejdanach. W połowie XVII wieku mieszkało w Polsce około 30 tys. Szkotów.

Klimat
Klimat w Szkocji jest umiarkowany morski o dość niestabilnej pogodzie. Szkockie przysłowie brzmi: If you don’t like the weather, wait a minute (Jeśli nie podoba ci się pogoda, poczekaj minutę). Szkocja poddana jest dobroczynnemu wpływowi Prądu Zatokowego, co czyni tutejszy klimat dużo cieplejszym niż obszary na porównywalnych stopniach szerokości geograficznej jak na przykład Oslo w Norwegii. Temperatury są niższe niż w pozostałych częściach Wielkiej Brytanii, co naturalnie wynika z położenia na północy wyspy. Zimą temperatury oscylują w granicach 0 °C do +5 °C. Najniższa zanotowana temperatura w Szkocji wyniosła w styczniu 1982 r. –27,2 °C w pobliżu Braemar w górach Grampian Mountains. Temperatury w lecie oscylują od ok. +13 °C do +16 °C. Najwyższa odnotowana temperatura wyniosła +32,9 °C (9 sierpnia 2003 w Greycrook). W zachodniej części jest zazwyczaj cieplej i bardziej deszczowo niż na wschodzie Szkocji. Na zachodzie roczne opady wynoszą ok. 3000 mm.

Za: http://pl.wikipedia.org/wiki/Szkocja